,

Gebitsproblemen bij huisdieren:Hoe kun je dat voorkomen?

Veel huisdieren hebben gebitsproblemen.  Recente literatuur geeft aan dat honden en katten  vanaf twee jaar in 60 tot 70% van de gevallen een  of meerdere gebitsproblemen hebben.    

Het is uitermate moeilijk voor een eigenaar om gebitsproblemen  te onderkennen, omdat de huisdieren  pas in een laat stadium pijnuitingen laten zien.  Het is gebruikelijk dat dierenartsen een gebitscheck  uitvoeren op verschillende momenten bij hond  en kat. Het begint bij de aanschaf van een pup of  een kitten. Er wordt onderzocht of de occlusie, de  beetrelatie, normaal is. Het komt nogal eens voor  dat de onderkaak te lang of te kort is ten opzichte  van de bovenkaak. Als daarbij dan melkhoektanden  en/of snijtanden bijvoorbeeld in het gehemelte of  tandvlees steken dan is dit in het merendeel van de  gevallen een pijnlijke aandoening die behandeld  moet worden door middel van extractie van de  melkhoektanden. De redenen dat de melkhoektanden  in die gevallen worden getrokken zijn:  

• de uitgroei van de kaak wordt geremd door de  “lock” van het melkhoektandje wat in het gehemelte  prikt en door extractie wordt die opgeheven.  

• het is een pijnlijke aandoening voor de pup/kitten,  hoewel pup of kitten geen pijnlijkheid laten  zien. Vaak laten deze zich slecht onderzoeken in de  mondholte.  

• de blijvende hoektand komt aan de binnenzijde  door. Met extractie melkhoektand wordt er ruimte  gemaakt voor de blijvende hoektand om eventueel  in juiste positie te komen.  Rond zes maanden leeftijd wordt er vaak een  tweede gebitscheck gedaan. 

Dan wordt de pup en  kitten onderzocht op:  

• het verloop van de tandwisseling. Met enige regelmaat  is er sprake van bijvoorbeeld persisterende  melkhoektanden met name bij kleine hondenrassen.  De melkhoektanden staan dan samen met de  blijvende hoektanden en dat zorgt voor problemen.  Er is dan vaak sprake van ruimtegebrek voor  overige tanden en op termijn ontstaat er vanwege  ophoping tandplak/tandsteen een tandvleesontsteking  (gingivitis) en parodontitis. Tevens kunnen  hierbij standsafwijkingen gevonden worden van  de blijvende hoektanden.  

• de uitgroei van de boven- en onderkaak. Als de  onderkaak te lang of te kort is ten opzichte van  de bovenkaak dan is er vaak een behandeling  noodzakelijk.  Bij sommige rassen is er sprake van  normale rasgebonden te lange onderkaak, bijvoorbeeld  een boxer.  

• Te veel tanden of kiezen. Dit geeft aanleiding tot  ophoping van tandplak en later tandsteen. Gevolg  is een gingivitis met in later stadium mogelijk een  parodontitis.    

• afwezige tanden en/of kiezen. Het is van belang  om in een vroeg stadium te onderkennen of alle  gebitselementen zijn doorgekomen. Is een tand/  kies afwezig dan is een dentale röntgenfoto geïndiceerd.  Hiermee kunnen we onderzoeken of een  tand/kies wel of niet is aangelegd in de mondholte.  Is een tand/kies niet doorgekomen dan is een  behandeling noodzakelijk. 

Voorbeeld van schade aan gehemelte bij een pup door het prikken van hoektanden en snijtanden vanwege een te korte onderkaak.

Persisterende melkhoektanden in boven- en onderkaak gepaard gaande met standsafwijkingen permanent gebit.

Gingivitis en parodontitis zijn de meest voorkomende  aandoeningen bij de hond en kat. Beide  aandoeningen worden veroorzaakt door tandplak.  Tandplak is een kleverig laagje dat het oppervlak  van de kronen van de tanden en kiezen bedekt. In  de tandplak zijn vele soorten bacteriën aanwezig.  De bacteriën in de tandplak geven aanleiding tot  een ontsteking in het tandvlees, de gingiva. De ontsteking  van de gingiva noemt men een gingivitis.  Wanneer een gingivitis niet behandeld wordt dan  kan het overgaan in een parodontitis.  Na enige tijd zal de tandplak gaan verkalken en ontstaat  tandsteen. Tandsteen is dus niet de primaire  oorzaak van gingivitis en parodontitis.  Het parodontium wordt aangeduid als het systeem  dat zorgt voor de ophanging van de tanden en kiezen  in de mondholte. Daarnaast zorgt het parodontium  voor de beweging van de tanden en kiezen en  beschermt de tandomliggende weefsels.  

Gingivitis  

De verschijnselen van een gingivitis zijn rood gekleurd,  gezwollen en snel bloedend tandvlees.  Twee extra kiezen in de onderkaak van een kat die tevens door  het ontstane ruimtegebrek gedraaid staan in de onderkaak.  Niet doorgekomen linker onderhoektand bij een jonge kat.  Gevolg is een cystevorming met verlies kaakbotweefsel.  Indien onbehandeld breekt de onderkaak.      Kies van een hond met een laag tandplak en wat tandsteen. De  tandvleesrand is gezwollen vanwege de ontsteking en zal snel  gaan bloeden bij aanraken. Hier is sprake van een gingivitis.  Een heftige gingivitis bij een jonge kat.  Vaak is er in dit stadium ook sprake van een (penetrante)  mondgeur. Een gingivitis op zich is niet  pijnlijk voor de patiënt. De oorzaak is zoals gezegd  tandplak, een beige/witachtig stinkend laagje dat  de kroon van de tanden en kiezen bedekt. Als de  tandplak lang genoeg aanwezig is zal het verkalken  tot tandsteen. De diagnose wordt gesteld tijdens  een gebitsbehandeling met een pocketsonde. De  aanhechting van de gingiva is niet verstoord in het  geval van een gingivitis.  De behandeling van een gingivitis is relatief eenvoudig.  Een goed mondholteonderzoek en een professionele  gebitsreiniging is (meestal) noodzakelijk . De  nabehandeling bestaat uit het levenslang tanden  poetsen op dagelijkse basis. Met het tandenpoetsen  wordt de tandplak verwijderd en daarmee de  oorzaak van de tandvleesontsteking. Het tandvlees  en het gebit blijft dan gezond. Een gingivitis is in de  regel goed te genezen.  

Parodontitis  

Een gezond parodontium houdt de tand of kies in  de kaak. Wanneer de tandplak zich kan uitbreiden  tot onder het tandvlees zal de ontstekingsreactie  zich gaan uitbreiden in de diepere lagen van het  parodontium. Er ontstaat een zogenaamde pocket  waarin zich tandplak en tandsteen ophoopt. Een  pocket is dus een ruimte tussen de wortel van de  tand of kies en het kaakbot. Het kaakbot raakt  steeds verder ontstoken en op termijn komt de  tand of kies los te staan in de kaak waardoor deze  uiteindelijk zal uitvallen.  Een parodontitis volgt op een (onbehandelde) gingivitis.  Het is belangrijk om te benadrukken dat niet elke  gingivitis zal leiden tot een parodontitis. Het ontwikkelen  van een parodontitis zal onder meer afhangen  of de hond of kat gevoelig is voor het ontstaan ervan.  De symptomen van een parodontitis zijn een  slechte mondgeur, snel bloedend en soms teruggetrokken  tandvlees waarbij de wortels bloot komen  te liggen. In ernstige gevallen zullen er tanden en  kiezen los staan in de kaak of al uitgevallen zijn. Een  parodontitis kan een tand of kies aantasten of soms  het gehele gebit.    Een parodontitis kan pijnlijk zijn, zeker als er  kieswortelabcessen ontstaan ten gevolge van de  ontsteking. Bij kleine hondenrassen kan dit zelfs  aanleiding geven tot een fractuur van de onderkaak.  De diagnose parodontitis wordt gesteld tijdens  een mondholteonderzoek en een professionele  gebitsreiniging. Met behulp van een pocketsonde  en een dentale röntgenfoto worden de pockets  gediagnostiseerd.  Een parodontitis is in tegenstelling tot een gingivitis  niet te genezen. Wel kan het proces in veel gevallen  tot stilstand worden gebracht. De behandeling  bestaat uit een professionele gebitsreiniging  waarbij het enorm belangrijk is dat vooral onder het  tandvlees, in de pockets, de tandplak en tandsteen  wordt verwijderd. Zodoende kan het weefsel zich  enigszins herstellen. Om het ziekteproces onder  controle te houden moet er levenslang op dagelijkse  basis het gebit gepoetst worden.  In slechts enkele gevallen en bij bepaalde groepen  van patiënten is een antibioticumkuur noodzakelijk.  Met het verstrekken van “alleen een antibioticakuur”  is de aandoening beslist niet genezen.  

Professionele gebitsreiniging  

Een professionele gebitsreiniging bij een hond en  kat wordt in alle gevallen onder narcose uitgevoerd.  Een narcose wordt in de praktijk ook wel een roesje  of een sedatie genoemd. De moderne narcose  is relatief veilig voor de patiënt. Het is uitermate  belangrijk dat de patiënt tijdens de behandeling een  zogenaamde tracheotube ingebracht krijgt. Deze  tube voorkomt dat er tijdens de behandeling en het  onderzoek water in de luchtwegen loopt waarbij  de patiënt letterlijk kan verdrinken. Tevens wordt  hiermee voorkomen dat stukken tandsteen tijdens  de gebitsreiniging in de luchtwegen terecht komen.  Een gebitsreiniging kan een tijdrovende behandeling  zijn. Het gebit wordt allereerst boven het  tandvlees gereinigd en indien er sprake is van  een parodontitis ook onder het tandvlees. Na de  reiniging wordt het gebit mooi glad gemaakt door  het te polijsten.  Met een pocketsonde wordt het gebit nader  geïnspecteerd en de resultaten van het onderzoek  worden genoteerd in een patiëntenkaart of een  gebitskaart. Aanvullend kunnen er tandheelkundige  röntgenfoto’s gemaakt worden, zeker in het geval  van extractie(s).  

Extractie(s)  

In gevorderde gevallen van een parodontitis is een  extractie van een of meerdere tanden en kiezen  noodzakelijk. Met name in die gevallen waarbij:  • het niet meer mogelijk voor de eigenaar om die  tand of kies op dagelijkse basis te reinigen of te  onderhouden. Een voorbeeld hiervan is wanneer  er sprake is van blootliggende wortels of een diepe  pocket  • de tand of kies al los staat in de kaak  

Preventie  

Zonder preventieve maatregelen zal de gingivitis  niet genezen en de parodontitis niet tot stilstand  kunnen worden gebracht. Het gebit van de hond of  kat zal op dagelijkse basis en het gehele leven lang gepoetst moeten worden met een zachte tandenborstel.  Het beste is om hiervoor een peutertandenborstel  te gebruiken. Bij het poetsen zijn twee zaken  van belang: 

• de top van de wijsvinger op de borstelkop houden  om zo controle uit te oefenen over de borstelbewegingen. 

• Er dient een zeer lichte druk uitgeoefend te  worden op de borstel. Te hard poetsen geeft tandvleesbeschadigingen. 

Het gebruik van een speciale honden- of kattentandpasta  is niet noodzakelijk. Het geeft tijdens de  gewenning aan het tandenpoetsen een aangename  smaak wat de acceptatie van het tandenpoetsen  bevorderd.  In de handel zijn vele mondwaters en kauwkluiven  te verkrijgen. Echter er zijn geen wondermiddelen  in de handel die gingivitis kunnen voorkomen en  parodontitis kunnen genezen. Deze producten hebben  hooguit een aanvullend en tijdelijk effect bij de  gebitsverzorging. Uitsluitend het tandenpoetsen op  dagelijkse basis is het meest effectief.  Sommige typen kluiven kunnen schade aan het  gebit veroorzaken zoals de zogenaamde hertengeweien  en soepbenen/schenkels. Door hun harde  textuur geven deze kluiven aanleiding tot tandfracturen,  met name bij de achterste kiezen.  Er zijn diverse dentale kluiven in de handel.  Onderzoek heeft aangetoond dat deze zorgen voor  een gemiddelde tandsteenreductie van rond de  25-27% en dan met name op de achterste kiezen.  Een dental dieet is een optie die mogelijk is. Er zijn  diëten op de markt die door de textuur van de  brokken het tandsteen en wat tandplak verwijderen.  Enkele diëten hebben tevens een chemische  toevoeging die de vorming van tandsteen remmen.  Ook deze werken met name op de achterste kiezen.  Een jaarlijkse controle van het gebit, bijvoorbeeld bij  een vaccinatie, is aan te raden. Wilt U zelf het gebit  van uw huisdier in een goede conditie houden en  zeker indien uw huisdier gevoelig is voor tandvleesontsteking  dan is het poetsen van het gebit op dagelijkse basis de enige manier.

U kunt uw dierenarts vragen om ondersteuning hierbij.

Door: Frans Knaake  Dierenarts en specailist veterinaire tandheelkunde en kaakchirurgie